Farmakognozija

Recenzija:


Udžbenik je napisan na 799 strana, sa fotografijama droga u boji, brojnim tabelama i shemama, i prilagođen je programu nastave za predmet Farmakognozija na Farmaceutskom fakultetu u Beogradu i drugih Farmaceutskih fakulteta koji su preuzeli isti program. U knjizi su detaljno obrađena poglavlja i odgovarajuće monografije droga predviđena/e planom i programom nastave farmakognozije.
Pored istorijskog pregleda poznavanja i upotrebe prirodnih sirovina za lečenje, kroz vekove i u raznim krajevima sveta, u uvodu su data opšta uputstva o sakupljanju samoniklih biljnih sirovina, gajenju lekovitog bilja, stabilizaciji, sušenju, pakovanju i čuvanju gotovih droga. U knjizi je opisan i shematski prikazan lip domaće industrijske sušare za lekovito bilje.
Gajenje lekovitog bilja je istaknuto i opisano u knjizi (naročito za veoma važne lekovite biljke), a od značaja je, jer se uveliko obavlja u našoj zemlji, biio od individualnih proizvođača, bilo od farmaceutske industrije, koja time obezbeđuje svoje kvalitetne sirovine za industrijsku ekstrakciju lekovitih sastojaka.
Programska materija prikazana je sistematično, ustaljenim redosledom, jasno i precizno i lako se čita. Svi latinski nazivi prikazani su kurzivom, lako da se ističu i podvlači njihov značaj za studente. Tekst je prikazan jednostubačno, ilustrovan fotografijama droga u boji. Fotografije su snimljene tako da prikazuju celu, a pored nje i komade rezane droge, uz oznaku dimenzija, koje su u tekstu navedene. Ilustracije su uz pomoć dizajnera izradene tako, da je za svaku drogu odabrana odgovarajuća podloga u boji, čime se postiže željeni kontrast. Ovako ilustrativno prikazane, pomoći će studentima u studiranju njihove morfologije, odnosno makro- skopskog izgleda. S tim u vezi ističemo da je ovo prvi udžbenik Farmakognozije u našoj zemlji sa fotografijama biljnih droga u boji.
Hemijski sastav pojedinih droga, odnosno prirodnih lekovitih sirovina, pred- stavija novinu i najznačajniji deo udžbenika. U uvodu svakog poglavlja obradena je posebno hemija odgovarajućih prirodnih supstancija. U knjizi su prikazana brojna savremena saznanja o hemiji droga, dokumentovana hemijskim strukturama značaj- nih prirodnih sastojaka a čija je struktura utvrdjena poslednjih decenija. Strukture supstancija prikazane su stereohemijski, da bi se istakao značaj pojedinih stereo- izomera - prirodnih proizvoda za dejstvo. Pored toga, shematski su prikazani pulevi biosinteze važnih lekovitih sastojaka u prirodnim sirovinama. Takode su objašnjeni brojni postupci ekstrakcije i u industrijskim razmerama, da bi studenti i stručnjaci koji se bave lekovitim biljem sagledali današnje mogućnosti dobijanja i iskorišća- vanja prirodnih lekovitih supstancija.
Tabelarno su prikazani podaci o količinskim odnosima pojedinih sastojaka u drogama i navedena proizvodnja droga i izolovanje lekovitih jedinjenja u našoj zemlji i u svetu.
Hemijski sastav dopunjen je i specifičnim reakcijama za dokazivanje pojedi- nih lekovitih i drugih sastojaka u prirodnim sirovinama.
U udžbcniku je istaknuto fiziološko, odnosno farmakolosko dejstvo navede- nih sastojaka. Ona su danas ne samo veoma dobro poznata, nego se prirodnim lekovitim sirovinama poklanja značaj zbog njihovog blagog delovanja, a bez spo- rednih neželjenih efekata.
Na pojedinim primerima pokazana je i farmakokinetika prirodnih lekovitih supstancija.
Uz monografije kod većine biljnih droga dat je prikaz i fitofarmaka, da bi studenti sagledali da postoje brojni, industrijski oblikovani lekovi na bazi biljnih ekstrakata ili izolovanih sastojaka lekovitog bilja.
Pored programom propisanih poglavlja, autori su detaljno obradili i nova poglavlja kao: antitumorske sastojke biljaka, antivirusna prirodna sredstva, biosti- mulatore i nove droge. Cilj autora je da studentima prikažu najnovija istraživanja kojima se bave brojne istraživačke grupe u svetu, da se u prirodnim proizvodima pronadu lekovi za teško izlečive bolesti. Ova poglavlja su dokumentovana novim izolovanim prirodnim supstancijama, koje pripadaju raznim grupama jedinjenja, među kojima ima i novih hemijskih struktura. Ona pružaju velike nade čovečanstvu u pronalaženju novih efikasnih lekova za ove svrhe. Njihovo korišćenje je, za sada, u fazi predkliničkih ili kliničkih istraživanja, a samo pojedini, polusintezom prire- đeni. se već koriste u terapiji.
Prema sugestiji recenzenata u odgovarajuća poglavlja knjige citirani su i rezultati naučnog rada autora, ne samo zato što se dotiču svih oblasti farmako- gnozije, nego da studentima redovne i poslediplomske nastave budu podsticaj za istraživački rad i proučavanje raznovrsne i bogate medicinskc flore naše zemlje.
Na osnovu dugogodišnjeg pedagoškog iskustva na Univerzitetu, usmenih ispita sa brojnim studentima više od 40 generacija, velikog broja eksperimentalnih naučnih i stručnih radova, kao i na osnovu rukovodenja naučnim projektima i održanim javnim predavanjima na skupovima farmaceuta ili stručnjaka drugih profila, u našoj zemlji i na intemacionalnim i svetskim kongresima, autori sumiraju danas veoma široku materiju farmakognozije.
Svojim sadržajem, širinom, teorijskim i praktično obrađenim programom i dopunama, ovaj udžbenik sadrži mnoge novine. Zbog toga će služiti ne samo redovnim studentima treće godine Farmaceutskog fakulteta za savladavanje ovog obimnog i važnog stručnog predmeta, nego će poslužiti poslediplomcima na magisterijumu i specijalizaciji iz lekovitog bilja i kandidatima poslediplomske nastave i specijalizacije iz kozmetologije. Poslužiće i svim ostalim stručnjacima koji se bave proizvodnjom, preradom, promUtom i iskorišćavanjem lekovitog bilja.
Stoga, preporučujemo Nastavnonaučnom Veću Farmaceutskog fakulteta da odobri štampanje i izdavanje ovog udžbenika.
Recenzenti:
Prof. Dr Sote Vladimirov
Prof. Dr Danica Agbaba