Kako drugi Ikar

"Kako drugi Ikar" autorke Morane Čale predstavlja temeljnu studiju posvećenu hrvatskoj renesansnoj književnosti, s posebnim fokusom na četvoricu ključnih autora tog perioda – Marina Držića, Mavra Vetranovića, Petra Hektorovića i Petra Zoranića. Kroz pet detaljnih rasprava, autorka analizira njihove najvažnije tekstove i promišlja njihovu singularnost u kontekstu hrvatske i evropske književne tradicije, osvetljavajući ih kroz komparatistički i književno-teorijski pristup.

Naslov knjige, "Kako drugi Ikar", simbolično sugeriše motiv leta, pokušaja, uzdizanja i (možda) pada, što je motiv koji na različite načine odjekuje u delima hrvatske renesanse. Svaki od analiziranih autora na svoj način postavlja pitanje individualnog iskustva, unutrašnje potrage, odnosa prema tradiciji i literarnoj imaginaciji, dok Čale iznova otkriva skrivene značenjske slojeve njihovih tekstova.

U prvom delu knjige, autorka preispituje književnopovijesne i tekstološke pristupe predgovorima i urotničkim pismima Marina Držića, klasične figure hrvatske dramske književnosti. Njena analiza osvetljava politički i društveni kontekst Držićevih tekstova, ukazujući na njihovu mnogoznačnost i slojevitu polemičnost. Čale ne samo da reafirmiše Držića kao ključnog pisca epohe već i otkriva nove perspektive u tumačenju njegovog odnosa prema vlasti, teatru i književnom jeziku.

Drugi deo knjige posvećen je analizi alegorijskog epa "Piligrin" Mavra Vetranovića, koji autorka tumači kroz prizmu hodočasničke alegorije, putovanja i unutrašnje spoznaje. Iako je "Piligrin" često sagledavan u kontekstu moralno-didaktičkog diskursa, Čale otkriva dublje književne i filozofske slojeve teksta, pokazujući njegovu kompleksnost i značaj unutar renesansne književne matrice.

Treći segment knjige posvećen je Hektorovićevom "Ribanju i ribarskom prigovaranju", specifičnom spjevu koji spojuje narativne, etnografske i filozofske elemente. Čale preispituje ideju putovanja i ribarskog dijaloga, istražujući kako ovaj tekst kombinuje renesansnu humanističku tradiciju s lokalnim kulturnim i identitetskim aspektima. Ovim čitanjem, autorka dopunjuje i menja uvrežene interpretacije Hektorovićevog dela, otkrivajući njegov duboko promišljen dijalog s evropskim književnim tendencijama.

Poslednji deo knjige posvećen je pastirskom romanu "Planine" Petra Zoranića, jedinstvenom delu hrvatske renesanse koje nema žanrovskih pandana u nacionalnoj književnosti. Autorka dešifruje alegorijsku strukturu ovog romana, istražujući način na koji Zoranić kombinuje mitološke, istorijske i književne elemente u složenu sliku hrvatskog prostora i identiteta. Kroz detaljnu analizu, Čale pokazuje kako "Planine" nisu samo pastoralni roman, već i duboko refleksivan tekst koji preispituje ulogu književnosti, istorije i kulture u oblikovanju nacionalnog identiteta.

Posebna vrednost knjige "Kako drugi Ikar" leži u autoričinoj sposobnosti da spoji visoko teorijski diskurs s jasnim i preciznim književnim analizama, čineći ovu studiju jednako važnom za akademsku zajednicu i za širi krug čitalaca zainteresovanih za hrvatsku renesansnu književnost. Čale ne samo da ponovno čita kanonska dela hrvatske renesanse, već ih situira u širi evropski kontekst, osvetljavajući njihove veze sa italijanskom, španskom i francuskom renesansnom tradicijom.

Knjiga je nezaobilazna za istraživače književnosti, komparatiste, kulturologe i istoričare umetnosti, ali i za sve one koji žele dublje razumeti intelektualne i književne procese koji su oblikovali hrvatsku književnost i kulturu u periodu renesanse. Morana Čale ovom studijom ne samo da redefiniše čitanje renesansnih autora, već i pokazuje kako su njihova dela i dalje relevantna za savremenu književnu teoriju i humanističke nauke.