Vrebac, Zavođe i Pavlovac koreni vekovnog trajanja - monografija -

Vrebac, Zavođe i Pavlovac koreni vekovnog trajanja
- monografija - Beograd. 1991
tvrd povez
469 strana
25cm
ilustrovano
solidno očuvano
istorija, etnologija, portreti istaknutijih ljudi, podaci o stanovništvu
Selo Vrebac sa zaseocima Zavođem i Pavlovcem čini jednu prirodnu celinu. Sva tri naselja leže ispod Ličkog sredogorja – planinskog masiva koji zauzima središnji deo ličke visoravni. Centralni deo Sredogorja pripada Vrebačkoj stazi, na kojoj se uzdižu vrhovi Palež (1239 m), Velika i Mala Lisina (1215 i 1143), Ljutik (1091) i Riđan (1006), i više vrhova ispod 1000 metara visine. Neposredno iznad Vrepca, Zavođa i Pavlovca uzdižu se Tunjevačka glavica, Vrščić, Zjelazov, Vučijak, Stražbenica, Mali i Veliki Vrščići, Pavlovačka kosa, Trivunski vrh i Opaljenica. Seosko područje je većim delom ravno i ponegde valovito, sa manjim uzvišenjima, vršeljcima. Vrebac je više u ravnici, dok su zaseoci Zavođe i Pavlovac rasuti oko i između manjih uzvišenja i humova.

Reka Jadova je ponos stanovništva koje oko nje živi. U vrebački atar Jadova dolazi od Mogorića i ulazi u Pavlovac koji čini granicu između ova dva lička sela.

Prema dosadašnjim istraživanjima, moglo se zaključiti da je život na prostoru današnjeg Vrepca tekao od davnina. Najstariji narod o kome se zna da je živeo na području Like i Vrepca bili su Iliri, odnosno njihovo pleme Japodi. Jedno od najpoznatijih njihovih naselja bila je Stražbenica, brdo koje se izdiže iznad Vrepca. Pretpostavlja se da su svoja naselja u Lici gradili od 1000. do 300. godine pre Hrista, tj. do rimskih osvajanja te teritorije. Naselje na Stražbenici bilo je podignuto na osam stepenastih terasa, čiji su tragovi i danas vidljivi.

I za vreme rimske vladavine u Vrepcu je postojalo jedno od većih naselja. Rimljani su mu dali ime Ancus i iz tog perioda je nađeno mnogo predmeta, što se pre svega odnosi na fragmente kamenih urni. Tako je jedan deo rimske urne (kamen sa natpisom) bio ugrađen u temelje kuće Miloša Milekića, a poklopac druge kamene urne nađen ispod Stražbenice u ogradi Bože Bogdanovića. Na pomenutom mestu otkrivena je i jedna nadgrobna ploča. Pripadala je nekom Paulu Priksu, a natpis na njoj je posvećen njemu i njegovoj ženi.

U doturskom dobu nema o Vrepcu sačuvanih pismenih podataka, ali se na osnovu nekih istraživanja došlo do zaključka da se na prostoru današnjeg Pavlovca nalazilo naselje pod imenom Slivnik. Ovo naselje se spominje u 14. veku, a u 16. veku se navode imena plemenitih ljudi koji su u njemu živeli. U Slivniku je bila sagrađena tvrđava. Njeni ostaci i danas se vide na brdašcu Šupljari, u okuci Jadove. Izgleda da je to bila prostrana i jaka tvrđava, sa prečnikom od 14 metara. U blizini Šupljare nalaze se ruševina Spajić-grada. Danas se to mesto zove Kulina. Na njoj se nalaze ruševine crkve Svetog Nikole. Uz nju su otkriveni ljudski kosturi, što ukazuje na postojanje nekropole.

Vrebačko naselje leži na pretežno ravničarskom terenu koji se postepeno uzdiže prema Rudinama i pobrđu Vrebačke steze. Na višim predelima, uz obronke same planine, svoje domove su podigli:
Mandarići
Rakići
Milekići
Krajinovići
Ćuvačići
Bobići
Graovci.